رادیوگرافی دیجیتال در دندانپزشکی

رادیوگرافی دیجیتال در دندانپزشکی

بی شک سرعت و اهمیت روز افزون الکترونیک در پیشرفت تمام شاخه های علمی بویژه علم دندانپزشکی چشمگیر بوده است و در این بین شاخه رادیوگرافی در بین دیگر شاخه های علوم پزشکی به دلیل داشتن زمینه های مساعدتر در جهت قبول تغییرات، بیش از سایر رشته ها در مسیر تحول قرار گرفته است و بیشترین سود و بهره وری را از جریان اپیدمی الکترونیکی شدن داشته است. در این راستا می توان به تحولات چند سال اخیر در رادیوگرافی اشاره کرد که در کشورهای پیشرفته اتفاق افتاده است. در این کشورها خروجی تمام دستگاه های رادیوگرافی بصورت دیجیتال می باشد بطوری که تمام اطلاعات الکترونیکی بوده و دیگر نیاز به انبار کردن فیلم ها و سایر اطلاعات نیست. در ضمن این روش از دقت و سرعت زیاد و امنیت فوق العاده برخوردار می باشد.

رادیوگرافی و استفاده آن به منظور تشخیص بیماری ها نه تنها در پزشکی و خدمات درمانی بلکه در دندانپزشکی نیز کاربردهای بسیار مهمی دارد ، بهتر است بدایند که امروزه متخصصان دندانپزشکی به طور فزاینده ای از رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی (اشعه ایکس دیجیتال) برای تشخیص بهتر، کشف، معالجه و کنترل شرایط و بیماری های دهان و دندان استفاده می کنند.

رادیوگرافی دیجیتال نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس است که از سنسورهای دیجیتال اشعه ایکس برای جایگزینی فیلم اشعه ایکس سنتی ، تولید تصاویر رایانه ای از دندان ها ، لثه ها و سایر ساختارها و شرایط دهان و دندان استفاده می کند.

انواع رادیوگرافی دندانپزشکی دیجیتال

تصاویر دندانپزشکی دیجیتال از طریق سه روش به دست می آیند:

• روش مستقیم ، روش غیر مستقیم و روش نیمه غیرمستقیم.
• روش مستقیم از یک سنسور الکترونیکی که در دهان قرار دارد برای ضبط تصاویر استفاده می کند.
• روش غیر مستقیم از یک اسکنر فیلم با اشعه ایکس برای دیدن اشعه ایکس دندانپزشکی سنتی به عنوان تصاویر دیجیتال استفاده می کند.
• تکنیک دیجیتال نیمه غیرمستقیم از یک سنسور و اسکنر برای تبدیل اشعه ایکس دندان به فیلم دیجیتال استفاده می کند.

کاربردهای رادیوگرافی دندانپزشکی دیجیتال

رادیوگرافی دیجیتال دندان را می توان به طرق داخلی (داخل دهانی) یا خارجی (خارج دهانی) انجام داد. اشعه ایکس داخلی که متداول ترین نوع رادیوگرافی دندان است ، جزئیات بسیار خوبی را ارائه می دهد و برای تشخیص پوسیدگی ها ، بررسی وضعیت مشکلات در حال پیشرفت دندان ها و نظارت بر سلامت دندان ها و استخوان ها استفاده می شود.

اشعه ایکس خارج دهانی کمتر برای مشاهده جزئیات داخلی دندانها و مشکلات منحصر به فرد آنها استفاده می شوند. آنها معمولا برای تشخیص دندانهای به هم چسبیده و تحت فشار ، کنترل شرایط رشد فک و شناسایی مشکلات احتمالی بین دندانها ، فکین و مفاصل گیجگاهی فکیTMJ  یا سایر استخوانهای صورت مورد استفاده قرار می گیرند.

انواع اشعه ایکس داخل

• Bitewing X-rays  یا اشعه ایکس بایت وینگ

اشعه ایکس بایت وینگ به این صورت است که فیلم داخل دهان بیمار گذاشته می‏شود و بیمار فیلم را با کمک زبان یا ابزار کمکی در محل مورد نظر نگه می دارد و سپس دستگاه پرتو را به فیلم می تاباند. فیلم این سیستم از نوع خودظهور است و به وسیله مایع مخصوصی که داخل بسته فیلم تعبیه شده فیلم ظاهر می شود. تصویر گرفته شده از این نوع رادیوگرافی جزئیات دندانهای بالا و پایین در یک ناحیه از دهان را نشان می دهد. هر بایت وینگ تعدادی دندان ها را از تاج آنها تا حدود سطح استخوان پشتیبان آنها نشان می دهد.

اشعه ایکس بایت وینگ برای تشخیص پوسیدگی بین دندان ها و تغییرات در تراکم استخوان ناشی از بیماری های لثه و همچنین برای تعیین تناسب میان روکشهای دندان ها یا ترمیم آنها و تطابق لبه های دندان های پر شده استفاده می شود. این روش نیمه دیجیتال است و محدودیت هایی نیز دارد.

• نحوه قرارگیری فیلم دستگاه اشعه ایکس بایت وینگ

X-rays rvg  اشعه ایکس آر وی جی

تکنولوژی رادیوگرافی آر وی جی کمی شبیه بایت وینگ اما بسیار پیشرفته تر از آن است. اشعه ایکس آر وی جی به این صورت است که به جای فیلم وسیله الکترونیکی ثابتی دارد که به همراه روکشهای پلاستیکی یکبار مصرف داخل دهان بیمار و پشت دندانها گذاشته می‏ شود. تصویردندانها از طریق این ابزار به سیستم پردازش دیجیتال و مانیتور برای مشاهده منتقل می شود و کلیه فرایند آن به صورت دیجیتال انجام می شود.

تصویر گرفته شده از این نوع رادیوگرافی هم جزئیات دندانهای بالا و پایین در یک ناحیه از دهان را نشان می دهد. هر آر وی جی تعدادی دندان ها را از تاج آنها تا حدود سطح استخوان پشتیبان آنها نشان می دهد.

مزیتهای  این نوع تکنولوژی نسبت به بایت وینگ صرفه جویی در زمان و نیز هزینه های مربوط به فیلم است. ضمن اینکه کیفیت تصویری بسیار بالایی دارد و دارای قابلیت های زوم و تغییر نور و کنتراست تصویر در مانیتور است که به دندانپزشک در تشخیص بسیار کمک می کند.

• دستگاه رادیوگرافی آر وی جی rvg

 Periapical (limited) X-rays اشعه ایکس پریاپیکال

اشعه ایکس پریاپیکال کل دندان را از تاج آن تا فراتر از نوک ریشه و تا استخوان پشتیبان آن در یک ناحیه از فک فوقانی یا تحتانی نشان می دهد. از اشعه ایکس پریاپیکال برای تشخیص ساختار ریشه و ناهنجاری های ساختار استخوان اطراف استفاده می شود. اشعه ایکس پریاپیکال همچنین برای نشان دادن تحلیل استخوان در اطراف هر دندان ، در درمان شرایطی مانند پریودنتال ، بیماری لثه پیشرفته و تشخیص ضایعات اندودنتیک (آبسه) کاربرد دارد.

انواع دستگاه های پرتوهای ایکس مخصوص دهان و دندان

• Panoramic (Panorex) X-rays اشعه ایکس (پانورکس)

اشعه ایکس پانوراما (پانورکس) که به دستگاهی احتیاج دارد که به دور سر بچرخد ، کل دهان از جمله تمام دندانهای قوس فوقانی و تحتانی را در یک تصویر نشان می دهد. از اشعه ایکس پانوراما برای برنامه ریزی برای درمان ایمپلنت های دندانی ، تشخیص دندان های عقل و مشکلات فک و تشخیص تومورهای استخوانی و کیست استفاده می شود. فیلم های پانوراما همچنین در پزشکی قانونی برای شناسایی اجساد غیرقابل تشخیص پس از آتش سوزی ، تصادفات یا سایر حوادث نیز استفاده می شوند. به این نوع گرافی اصطلاحا عکس opg نیز گفته می شود.

Multi-slice computed tomography-MCT توموگرافی کامپیوتری چند مقطعی

توموگرافی کامپیوتری چند مقطعیMCT  در حالی که همه لایه های دیگر را مات می کند ، یک لایه خاص یا “مقطع” خاص از دهان و دندان را نشان می دهد. این نوع اشعه ایکس که شبیه ام آر آی است، برای معاینه ساختارهایی که به وضوح دیدن آنها دشوار است ، مفید می باشد.

•  Cephalometric projections تصویربرداری سفالومتریک

تصویربرداری سفالومتریک ، که کل سر را نشان می دهد، در معاینه دندان ها در رابطه با فک و مقطع عرضی سر بیمار کمک می کند. ارتودنتیست ها که متخصص هم تراز کردن و مرتب کردن دندانها هستند، از تصویربرداری های سفالومتریک برای تهیه طرح درمانی خود استفاده می کنند.

سیالوگرافی از یک رنگ (ماده حاجب پرتونگاری ) که به داخل غدد بزاقی تزریق می شود برای تجسم آنها در فیلم اشعه ایکس استفاده می کند. به طور معمول از سیالوگرافی برای شناسایی مشکلات غده بزاقی ، مانند انسداد یا سندرم Sjogren ، یک بیماری خود ایمنی که در تولید و خروج بزاق و اشک مانع ایجاد می کند، استفاده می شود.

• CBCT توموگرافی کامپیوتری پرتوی مخروطی

توموگرافی کامپیوتری پرتوی مخروطی یا همان CBCT  ، ساختارهای داخلی بدن را به صورت تصاویر سه بعدی نشان می دهد. سی بی سی تی که اغلب در بیمارستان ها یا مراکز تصویربرداری انجام می شود، برای شناسایی مشکلات استخوان صورت مانند تومورها یا شکستگی ها استفاده می شود. همچنین از اسکن سی تی برای ارزیابی استخوان برای جراحی ایمپلنت دندان و کشیدن دندان های دشوار استفاده می شود تا از عوارض احتمالی در طی و بعد از جراحی جلوگیری شود.

CBCT که هشت برابر بیشتر از رادیوگرافی پانوراما نیاز به تابش دارد ، تصاویر مقطعی و برشی ندارد. درعوض ، پرتوهای مخروطی آن هر دو ناحیه فوقانی و تحتانی دهان را یکباره اسکن می کنند. داده ها توسط یک آرایه دو بعدی ثبت می شوند و تصاویر با وضوح بالا ایجاد می کنند ، که سپس برای تشکیل یک تصویر سه بعدی از ساختارهای استخوانی ترکیب می شوند.

دستگاه توموگرافی کامپیوتری پرتوی مخروطی یا CBCT در تصویر دیده می شود. نمونه عکس CBCT که دندان ها از زوایای مختلف در آن دیده می شوند.

مزایای رادیوگرافی دندانپزشکی دیجیتال

مزایای رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی در مقایسه با اشعه ایکس دندانپزشکی سنتی و آنالوگ قدیمی شامل موارد زیر است:

• رادیوگرافی های دیجیتال مناطق پنهان کوچکی از پوسیدگی بین دندانها یا زیر ترمیم های موجود، عفونت های استخوانی ، بیماری های لثه (پریودنتال) ، آبسه ها یا کیست ها، ناهنجاری های رشدی و تومورهایی را نشان می دهد که به تنها با معاینه چشمی دندانپزشکی قابل تشخیص نیست.
• رادیوگرافی های دیجیتال را می توان فوراً در هر مانیتور کامپیوتر مشاهده کرد و برای افزایش کنتراست و جزئیات با آپشنهای تنظیمات تغییراتی ایجاد نموده و بدون افت کیفیت بصورت الکترونیکی به متخصصان منتقل کرد.
• تشخیص زود هنگام و درمان به موقع مشکلات دندانپزشکی می تواند باعث صرفه جویی در وقت  و پول و نیز احساس درد و ناراحتی کمتر شود.
• فناوری ذخیره سازی میکرو دیجیتال امکان ذخیره سازی بیشتر حجم زیادی از داده ها را در درایوهای کوچک و صرفه جویی در فضا را فراهم می کند.

مزیت محیط زیستی

• رادیوگرافی های دیجیتال دندانپزشکی، فرآیند پردازش شیمیایی و دفع مواد زاید خطرناک و فویل سرب را از بین می برد و بدین ترتیب یک جایگزین “سبزتر” و سازگار با محیط زیست ارائه می دهد.
• رادیوگرافی دیجیتال را می توان با ایمیل یا سی دی یا دیگر روشهای انتقال داده به راحتی به سایر دندانپزشکان منتقل کرد، یا به صورت عکس چاپ شده برای دندانپزشکان و متخصصان دیگر ارسال کرد.

ایمنی

• صفحات حسگرهای دیجیتال و صفحاتPSP  (فسفر قابل فشرده سازی) نسبت به اشعه ایکس حساس هستند و نسبت به فیلم به میزان ۵۰ تا ۸۰ درصد کمتر اشعه نیاز دارند. این فناوری به اصلALARA   (کمتری مقداری که به طور منطقی قابل دستیابی باشد) پایبند است، که باعث افزایش ایمنی فرد در برابر اشعه می شود.
• ویژگی های رادیوگرافی دیجیتال، از جمله کنتراست، تغییر رنگ آمیزی، سه بعدی سازی، وضوح، زوم و غیره ، در تشخیص و تفسیر وضعیت به دندانپزشک و نیز به آموزش بیمار کمک می کنند. تصاویر دیجیتالی قسمتهای مشکل دار می توانند به راحتی و بدون اتلاف وقت در کنار صندلی بیمار به مانیتور منتقل و بهبود داده شوند.
• تصاویر دیجیتال دندانپزشکی را می توان به راحتی در پرونده های الکترونیکی بیمار ذخیره کرد و سریعاً به صورت الکترونیکی به شرکت های بیمه ارسال کرد یا به دندانپزشکان دیگران یا مشاوران ارجاع داد. این کار اغلب اختلال در روند درمان را از بین برده یا کاهش می دهد و سبب بازپرداخت سریع تر هزینه بیمه های دندانپزشکی می شود.