تجهیزات ارتودنسی

تجهیزات ارتودنسی

اُرتودُنسی یکی از رشته‌های تخصصی و مهم دندانپزشکی است . این کلمه مرکب است از دو واژه لاتین «ارتو» به معنای «راست» و « درست » ، و « ادوس » یا مشتق آن « دنس » به معنای « دندان » است.

دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی می تواند بگوید که شما می توانید دندان خود را ارتودنسی کنید و یا این که نیازی به انجام ارتودنسی ندارید. متخصص ارتودنسی دندان با توجه به ابزار های تشخیص دهنده از جمله  پرونده پزشکی بیمار، نحوه مراقبت(تغذیه در ارتودنسی)، معاینه بالینی، قالب گرفتن از دندان‌ها و عکس‌های رادیوگرافی‌ و در صورت لزوم اصلاح طرح لبخند نظر خود را در مورد این که می توانید دندان های خود را ارتودنسی کنید و یا نه بدهد و و برنامه درمانی مناسب با شرایط بیمار را برنامه ریزی می‌کند و مراقبت هایی که در طول درمان باید انجام بدهید را به شما می گوید.

ارتودنتیست برای انجام درمان ارتودنسی بر روی دندان های بیمار علاوه بر بهره مندی از ابزار تخصصی مورد نیاز از وسایل مصرفی رایج مانند بریس، براکت، سیم و کش، برای پیاده سازی ارتودنسی استفاده می نماید.

انواع لوازم ارتودنسی

از ابتدای شروع درمان تا پایان آن انواعی از ابزارها توسط دندانپزشک متخصص استفاده می‌شود تا نتیجه موردنظر حاصل شود.  در ادامه تمامی این تجهیزات را با هم بررسی می‌کنیم:

• بریس ارتودنسی

بریس در ارتودنسی مجموعه ای از ابزار و قطعات مختلفی است که در اتصال با هم برای انجام کامل یک طرح درمان روی تعدادی از دندانها قرار می گیرد. اصلی ترین ابزارهای مورد استفاده در بریس، براکت و سیم ارتودنسی است ولی با توجه به نوع و شدت ناهنجاری ممکن است ابزار دیگری نظیر بند، کش (الاستومر) و غیره در یک بریس بکار رفته باشد.

• براکت ارتودنسی

براکت ارتودنسی از اصلی ترین وسایل ارتودنسی است که در دو نوع فلزی و سرامیکی تولید می شوند. این ابزار توسط متخصص ارتودنسی بر روی دندان ها قرار گرفته و برای چسباندن آن از چسب یا سیمان مخصوص دندانپزشکی استفاده می شود. براکت به عنوان یک راهنما برای هدایت صحیح حرکت دندان ها عمل می کند و به همراه سیم ارتودنسی دو جزء اصلی بریس را تشکیل می دهند. براکت ها معمولا دارای یک یا دو شیار هستند که سیم ارتودنسی از میان آن رد شده و در محل مناسب تعیین شده توسط ارتودنتیست قرار می گیرد.

• سیم ارتودنسی

سیم ارتودنسی از دیگر لوازم مورد نیاز در درمان ارتودنسی است که به منظور اعمال نیرو به دندان ها و جابجایی آنها استفاده می شود. سیم را به شکل قوس دندانی تغییر حالت داده و در داخل شیار براکت قرار می دهند تا با ایجاد حرکت در دندان ها، ناهنجاری ها اصلاح شوند.

• بند ارتودنسی

برای نگهداشتن بریس از بند مخصوص که از مواد مصرفی ارتودنسی است استفاده می شود. بند یک حلقه فلزی از جنس فولاد (استیل) ضد زنگ است که متخصص ارتودنسی آن را دور دندان می بندد. بند ارتودنسی معمولا برای دندان های عقبی استفاده می شود و نسبت به براکت با استحکام بیشتری به دندان می چسبد.

• کش ارتودنسی

کش ارتودنسی نوار لاستیکی کوچکی است که برای اصلاح روابط فک ها استفاده می شود. این وسیله در بخش های عقبی یا جلویی دندان و یا بین براکت های پایین و بالایی قرار می گیرد. در این صورت به دندان کمک می کند تا در مکان صحیح مستقر شود. به منظور درمان برخی ناهنجاری های دندانی و فکی مثل آندربایت یا اوربایت، متخصص ارتودنسی علاوه بر بریس از این کش ها نیز استفاده می کند تا دوره درمان کاهش پیدا کند. این وسیله برای رفع مشکلات همپوشانی فک یا مال اکلوژن نیز به کار می رود. در صورت وجود مشکلات و ناهنجاری های دندانی شدید، برای تسریع روند بهبودی و اعمال فشار و نیروی بیشتر به دندان ها برای جا به جایی سریع تر و بیشتر، از کش ارتودنسی استفاده می شود. استفاده از بهترین رنگ کش ارتودنسی یا اصطلاحا الاستیک در زیبایی دندان ها پس از عمل مهم است.

• هوک ارتودنسی

هوک ارتودنسی یکی از وسایل ارتودنسی است که به شکل قلاب به براکت متصل است. از هوک بعنوان محلی برای اتصال کش یا الاستومر استفاده می شود.

• دستگاه هربست (Herbst appliance)

دستگاه هربست نیز یکی دیگر از لوازم ارتودنسی است که با فشار دادن دندان های آسیاب فک بالا به سمت عقب و فشار دادن فک پایین به سمت جلو از شدت آسیب اوربایت کم می کند. قطعات تشکیل دهنده دستگاه هربست از جنس استیل (فولاد) ضد زنگ ساخته شده و با استفاده از مکانیزم تلسکوپی به هم متصل می شوند. از دستگاه هربست بیشتر برای بیمارانی که در سن رشد هستند یعنی نوجوانان و جوانان استفاده می شود. مدت زمانی که دستگاه هربست باید در دهان بیمار باقی بماند در حدود 12 الی 15 ماه است.

جداکننده بین دندانی یا فضا نگهدارنده

یکی دیگر از لوازم ارتودنسی جداکننده یا فضانگهدارنده است. منظور از جداکننده، حلقه های کشی یا استیل هستند که در بین دندان ها به کار میروند. دلیل استفاده از جداکننده در ارتودنسی حفظ فاصله بین دندانها است. اهمیت حفظ فاصله بین دندان ها نیز به این دلیل است که، در جلسات بعدی ارتودنسی فضای کافی جهت قرار دادن باند ارتودنسی وجود داشته باشد. این وسیله با ایجاد فشار لازم بین دو دندان کنار ناحیه بی دندانی، فضای خالی را نگه می دارد. بدلیل فشاری که جداکننده ها به دندان ها وارد می کنند؛ در روزهای اول نصب آنها بیمار ممکن است در محل نصب درد خفیفی را احساس کند. اگر این درد آزاردهنده باشد، می توان برای رفع آن به تشخیص ارتودنتیست از داروی مسکن مناسب استفاده کرد. در زمان استفاده از جداکننده باید از خوردن مواد غذایی چسبنده و نیز از بکاربردن خلال دندان و نخ دندان در محل نصب آنها خودداری نمود.

• پلاک ارتودنسی یا ریتینر

پلاک ارتودنسی یا ریتینر از جمله دیگر لوازم ارتودنسی محسوب می شود. از ریتینر بعد از اتمام کار ارتودنسی استفاده می شود. در واقع در طول کار ارتودنسی دندان ها حرکت داده می شوند تا به صورت مرتب قرار بگیرند. زمانی که کار ارتودنسی به پایان برسد؛ در برخی موارد ممکن است دندان ها به مرور به همان حالت قبلی باز گردند. برای جلوگیری از این حرکت مجدد دندانها ممکن است ارتودنتیست استفاده از پلاک ارتودنسی را تجویز نماید. به عبارت دیگر پلاک ارتودنسی مانع حرکت دندان ها بعد از ارتودنسی می شود. پلاک ارتودنسی در دو نوع ثابت و متحرک وجود دارد که انتخاب نوع آن به تشخیص متخصص ارتودنسی بستگی دارد.

• فنر مارپیچی

متخصص ارتودنسی از فنر مارپیچی در ارتودنسی برای بستن یا باز کردن فاصله بین دندان ها و یا حفظ فاصله دندان ها استفاده می کند. محل قرار دادن فنر مارپیچی، روی سیم ارتودنسی و در بین براکت ها است.

• فیس ماسک

یکی از مشکلات رایج مخصوصا در کودکان بین ۸ تا ۱۳ سال مشکل جلوزدگی یا عقب رفتن فک‌ها نسبت به یکدیگر است. در این شرایط متخصص ارتودنسی از دستگاه‌های مخصوصی برای جابجایی فک تا قرار گرفتن آن در محل درست استفاده می‌کند. این وسیله فیس ماسک نام دارد.

مهم‌ترین مزیت استفاده از این دستگاه این است که فرد نیازی به انجام جراحی پیدا نمی‌کند. این دستگاه همانند هدبندی در قسمت پیشانی و چانه نصب شده و بخشی از آن نیز درون دهان بیمار قرار می‌گیرد. سپس با اعمال فشار به حرت فک در مسیر درست کمک می‌کند.

دستگاه‌های اصلاح موقعیت فک

اگر فرد دارای ناهنجاری‌های در فک باشد، به کمک وسایل و ابزار مختلفی می‌توان موقعیت فک او را اصلاح کرد. این دستگاه‌ها در ادامه معرفی شده‌اند.

• پوزیشنر

این وسیله در مدت زمانی بین ۴ تا ۸ هفته پس از انجام ارتودنسی استفاده می‌شود. مهم‌ترین کاربرد آن استفاده از پس از ارتودنسی برای کامل کردن جابجایی‌های انجام شده است.

• بسط دهنده کام

این دستگاه نیز به منظور بسط دادن و گسترش دادن فک بالایی فرد استفاده می‌شود. نصب آن توسط متخصص ارتودنسی انجام می‌شود. وسیع کننده کام که به آن پالاتال اکسپندر نیز گفته می‌شود، برای عریض کردن فک بالا کاربرد دارد. اگر اندازه فک‌ها در بیمار یکسان نباشد، از این وسیله برای وسیع شدن و هم اندازه شدن آن‌ها استفاده شده تا فک بالا به خوبی بر روی فک پایین قرار بگیرد.

• هدگیر

یکی از لوازم مصرفی ارتودنسی هدگیر است. از این وسیله برای بیمارانی استفاده می شود که دارای مشکل اوربایت یا آندربایت هستند. اوربایت به معنی جلو بودن فک بالا نسبت به فک پایین و آندربایت نیز، به معنی جلو بودن فک پایین نسبت به فک بالا است. به طور کلی می توان گفت، از هدگیر برای بیمارانی استفاده می شود که فک بالا و پایین آنها به شکل مناسب روی هم قرار ندارند. زمانی که برای اینگونه افراد از هدگیر استفاده شود، سرعت رشد فک آن ها کم می شود. عملکرد هدگیر به این صورت است که با یک فشار خیلی کم ( فشار به نحوی است که بیمار احساس ناراحتی و درد ندارد) مانع رشد بیشتر یکی از فک ها و دندان ها به سمت جلو می شود.

• فورسس

وسیله‌ای که به عنوان جایگزین برای هدگیر استفاده می‌شود و به افزایش رشد فک کمک می‌کند.

• بامپر

به منظور کاهش درد ایجاد شده در دندان‌ها به دلیل اعمال فشار لب و گونه از بامپر استفاده می‌شود.

• پلاک دوقلو

پلاک ارتودنسی یکی دیگر از وسایل ارتودنسی است که برای کاهش دیپ بایت استفاده می‌شود. نوع کارکرد آن به این صورت است که فک پایین را به سمت جلو هدایت کرده و رشد رو به جلوی فک بالا را کاهش می‌دهد. معمولا بین ۱۲ تا ۱۸ ماه از این وسیله استفاده می‌شود. بیشترین کاربرد آن نیز در بیماران و افراد جوان‌تر و کودکان است.

• میخ ارتودنسی

عادت‌های نادرستی همانند وارد کردن فشار بر روی دندان‌ها یا مکیدن انگشت در افراد وجود دارد که می‌تواند باعث بروز مشکل اپن بایت شود. در این شرایط از میخ ارتودنسی استفاده می‌شود تا به کمک آن از این مشکلات و عادت‌های نادرست جلوگیری شود.

درمان ارتودنسی به کمک انواع مختلفی از وسایل ارتودنسی انجام می‌شود. این وسایل هر کدام کاربرد خاصی دارند و به کمک آن‌ها ناهنجاری‌های دندان بیمار اصلاح می‌شود. تجهیزات ارتودنسی در جنس‌ها و باکیفیت‌های مختلفی در بازار موجود هستند که با توجه به نیاز و میزان بودجه در دسترس از آن‌ها استفاده می‌شود.

توجه داشته باشید در طی درمان حتما با نظر متخصص ارتودنسی از این وسایل استفاده کنید تا نتیجه نهایی به بهترین شکل ممکن باشد. همچنین در طول درمان ارتودنسی حتما توصیه‌های متخصص خود را در زمینه استفاده و نگهداری از وسایل در نظر داشته باشید.