بیماری پریودنتال

بیماری پریودنتال

بیماری‌های پریودنتال، عفونت‌ ساختارهای اطراف دندان‌ها هستند، که شامل لثه‌، رباط‌های پریودنتال و استخوان دندانی یا آلوئولار است. در مراحل اولیه بیماری پریودنتال – التهاب لثه – لثه عفونی شده و در موارد شدیدتر این بیماری، تمامی بافت‌ها دچار عفونت می‌شوند.

دانشمندان سال‌های متمادی تلاش کردند که علت بیماری پریودنتال لثه را پیدا کنند. اکنون به خوبی پذیرفته شده است که انواع مختلفی از باکتری در پلاک یا جرم دندان، عامل اصلی این بیماری است. محققان همچنین در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه گسترس عفونت لثه، سلامت عمومی دهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

در سال‌های اخیر، ارتباط بیماری لثه با دیگر مشکلات بهداشتی مشخص شده است و این یک موضوع جدید و هیجان انگیز برای تحقیق خواهد بود، اما بحث‌برانگیز است. بررسی‌ها پاسخ‌های متعددی را درباره میزان ارتباط بین بیماری لثه و دیگر مشکلات پزشکی نشان می‌‌دهد و باید تحقیقات بیشتری انجام شود.

علت بیماری پریودنتال لثه

عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز بیماری لثه نقش دارند و در بسیاری از موارد با اقدامات پیشگیرانه می‌توان خطر ابتلا به پریودنتیت را به میزان قابل توجهی کاهش داد.

شایع‌ترین دلایل بیماری لثه 

• بهداشت نامناسب دندان

جلوگیری از بیماری‌های دندان در خانه با رعایت بهداشت دهان و دندان و رژیم غذایی متعادل شروع می‌شود. همچنین پیشگیری شامل مراجعه منظم به دندانپزشکی جهت معاینه، جرم‌گیری دندان‌ها و اشعه ایکس است. ترکیبی از مراقبت‌های مناسب در منزل و مراقبت‌های حرفه‌ای موجب حفظ حالت طبیعی دندان و ساختارهای استخوانی می‌شود. وقتی باکتری‌ها و رسوب‌ها (تارتار) جرم‌گیری نشوند لثه و استخوان اطراف دندان تحت تأثیر سموم باکتری‌ها قرار می‌گیرند. این روند می‌تواند منجر به بروز التهاب لثه یا پریودنتیت و در نهایت از دست رفتن دندان شود.

• مصرف دخانیات

تحقیقات نشان داده‌اند که کشیدن سیگار و استعمال دخانیات از مهمترین عوامل در ایجاد و پیشرفت بیماری لثه هستند. سرعت بهبودی در افراد سیگاری کمتر است. علاوه بر این در مقایسه با دیگران، افراد سیگاری از تجمع رسوب (تارتار) روی دندان‌ها، پاکت‌های عمیق در بافت لثه و از دست دادن قابل توجه استخوان رنج بیشتری می‌برند.

• پیش‌زمینه ژنتیکی

حدود 30 درصد از افراد ممکن است علیرغم رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان استعداد ژنتیکی شدیدی در ابتلا به بیماری لثه داشته باشند. احتمال ابتلا به بیماری پریودنتال در این افراد شش برابر بیشتر از افرادی است که استعداد ژنتیکی ندارند. برای پی بردن به احتمال وجود چنین پیش‌زمینه‌ای می‌توان از آزمایشات ژنتیک استفاده کرد. همچنین برای سالم نگه داشتن دهان و دندان می‌توان مداخله زودهنگام را انجام داد.

• بارداری و یائسگی

در دوران بارداری مسواک زدن و استفاده منظم از نخ دندان بسیار مهم است. تغییرات هورمونی می‌توانند موجب حساس شدن بیشتر بافت لثه شوند و در نتیجه آن را مستعد ابتلا به بیماری کنند.

• استرس مزمن و رژیم غذایی نامناسب

استرس توانایی سیستم ایمنی بدن برای مقابله با بیماری را کاهش می‌دهد. به این معنی که عفونت‌های باکتریایی ممکن است سیستم دفاعی بدن را در هم بشکنند. همچنین رژیم غذایی ضعیف یا سوء تغذیه توانایی بدن در مبارزه با عفونت‌های پریودنتال را کاهش می‌دهند و بر سلامت لثه‌ها نیز تأثیر منفی می‌گذارند.

• دیابت و مشکلات زمینه‌ای پزشکی

بسیاری از بیماری‌های پزشکی از قبیل بیماری‌های تنفسی و قلبی، آرتروز و پوکی استخوان می‌توانند شروع و پیشرفت بیماری لثه را تشدید یا تسریع کنند. دیابت مانع از توانایی بدن در استفاده از انسولین می‌شود که این امر کنترل و بهبود عفونت باکتریاییِ لثه را دشوارتر می‌کند.

• دندان قروچه

فشردن یا ساییدن دندان‌ها روی یکدیگر می‌تواند به بافت حمایت‌کننده اطراف دندان آسیب جدی برساند. دندان قروچه معمولاً با «بایت نامناسب» یا ناهمترازیِ دندان‌ها همراه است. هنگامی که فردی از بیماری لثه رنج می‌برد، تخریب اضافی بافت لثه ناشی از دندان قروچه می‌تواند پیشرفت بیماری را تسریع کند.

• دارو

بسیاری از داروها از جمله قرص‌های ضد بارداری خوراکی، داروهای قلب، داروهای ضد افسردگی و استروئیدها بر وضعیت عمومی دندان‌ها و لثه‌ها تأثیر می‌گذارند و آن‌ها را مستعد بیماری لثه می‌کنند. استفاده از آستروئید باعث رشد بیش از حد لثه و در نتیجه تورم رایج می‌شود و به باکتری‌ها اجازه می‌دهد با سرعت بیشتری در بافت لثه تکثیر یابند.

بهداشت دهانی مناسب و مراقبت‌های دندانپزشکی بطور منظم (شش ماه یکبار یا اگر دچار بیماری لثه هستید، بیشتر اوقات برای بررسی مراجعه کنید) می‌تواند از بیماری پریودنتال لثه جلوگیری کند. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بطور روزانه و انجام صحیح آن، مقدار زیادی از جرم را از روی دندان‌ها پاک می‌کند. پاکسازی تخصصی دندان توسط دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان، جرم دندان را در نواحی که دسترسی مسواک و نخ دندان دشوار است، تحت کنترل قرار می‌دهد.

اگر بهداشت دهان کامل انجام نشود یا چکاپ‌های دندان نامنظم شود، روی دندان‌ جرم تشکیل شده و سرانجام این جرم‌ها به زیر خط لثه نفوذ می‌کنند. باکتر‌ی‌ها به راحتی در آن ناحیه مستقر می‌شوند زیرا مسواک قادر به پاکسازی آن نیست. کشیدن صحیح نخ دندان، جرم سطحی دندان را تمیز می‌کند، اما اگر این جرم‌ها بطور کامل برداشته نشوند، باکتری به رشد خود ادامه داده و عفونت شدید ایجاد می‌کند. تجمع جرم، منجر به التهاب لثه خواهد شد. همانطور که بافت لثه متورم می‌شود، از سطح دندان جدا شده و فضا و پاکتی بین دندان و لثه ایجاد می‌شود. با توجه به اثر گلوله برفی، این پاکت‌ها محلی برای تجمع بیشتر جرم شده که باعث می‌شود از بین بردن جرم سخت‌تر شود. اگر این مشکل درمان نشود، واکنش التهابی نسبت به باکتری جرم دندان، به رباط پریودنتال و استخوان آلوئولار گسترش می‌یابد و این ساختارهای دندانی را از بین می‌برد.

مشکل دیگری که وجود دارد این است که، اگر جرم روی دندان‌ها تجمع پیدا کند، با گذشت زمان بافت آن بصورت توده‌ای درآمده یا سخت شده و به رسوب (معمولاً تاتار نامیده می‌شود) تبدیل می‌شود. چون رسوب محکم‌تر از مینای دندان یا سمنتوم (لایه‌ای که ریشه دندان را می‌پوشاند) است و جرم‌های بیشتری به آن متصل می‌شود، به شکل مارپیچ به سمت پایین حرکت خود را ادامه می‌دهد. استفاده از خمیردندان‌های کنترل‌کننده تاتار، می‌تواند به کاهش تجمع رسوب اطراف دندان کمک کند، اما این خمیردندان نمی‌تواند بر تاتارهایی که پیش از این در زیر خط لثه تشکیل شده، اثر بگذارد.

 علائم و نشانه های بیماری پریودنتال

بیماری های قلبی : با بروز بیماری لثه امکان دارد، شاهرگ ها مسدود شوند، با مسدود شدن رگ ها بیماری های قلبی بروز پیدا می کنند. بیماری پریودنتال احتمال حملات قلبی را بالا می برد.

دیابت : بیماران دیابتی که به بیماری لثه مبتلا شده اند کنترل قند خونشان نا منظم می شود.

احتمال زایمان زودرس : در زنان باردار به علت تداخل در  ترشح هورمون ها، احتمال بروز بیماری های لثه تشدید می شود. در این حالت امکان زایمان زودرس و کمبود وزن نوزادان وجود دارد.

بیماری های تنفسی : افرادی که بیماری تنفسی دارند یا افراد سالم وقتی به بیماری پریودنتال مبتلا شوند امکان دارد عفونت به ریه آنها نفوذ کند و باعث بروز مشکلات در دستگاه تنفسی بشود.

ژنژیویت : اولین مرحله بیماری پریودنتال، ژنژیویت می باشد که باعث بروز عفونت و اختلال در لثه ها می شود. این بیماری در مرحله اول بین افراد بسیار شایع می باشد. وقتی لثه آسیب ببیند علائم زیر را به همراه خواهد داشت:

• ملتهب و متورم شدن لثه در قسمت های مختلف
• قرمز شدن یا سیاه شدن لثه (تغییر رنگ)
• خونریزی هنگام مسواک زدن یا خورد برخی از مواد غذایی
• احساس تلخی در دهان
• بوی بد دهان

پیشگیری

• استفاده منظم و صحیح از مسواک بعد از هر وعده غذایی
• استفاده مستمر از نخ دندان برای زدودن باقی مانده غذا از میان دندان ها
• استفاده از دهانشویه های مناسب یا محلول آب ولرم و نمک
• مراجعه به دندانپزشکی هر شش ماه یکبار
• جرم گیری دندان
• در صورتی که این بیماری در میان اعضای خانواده شما اتفاق افتاده باشد باید به دندانپزشکی مراجعه کنید و دندانپزشک خود را از ژنتیکی بودن این بیماری با خبر کنید.

درمان بیماری پریودنتال

بیماری لثه (پریودنتال) با روش‌های مختلفی درمان می‌شود که با توجه به مرحله بیماری، چگونگی واکنش بدن به درمان‌های اولیه و سلامت عمومی شما انتخاب می‌شود.

پس از ارزیابی کامل لثه، پیشنهادات درمانی می‌تواند شامل درمان‌های غیرجراحی تا درمان‌های جراحی باشد. روش‌های غیرجراحی رشد باکتری را کنترل می‌کند. درمان‌های جراحی بافت اطراف را بازسازی کرده و از دندان حمایت می‌کند.

دندانپزشک یا متخصص لثه می‌تواند اکثر این روش‌های درمانی را در مطب انجام دهد. زمان مورد نیاز برای اجرای این روش‌های درمانی، شدت بیماری و زمان مورد نیاز جهت بهبودی، در یک بیمار نسبت به بیمار دیگر متفاوت است. عوامل دیگر، نوع و مقدار درمان و سلامت عمومی بیمار است. بی‌حسی موضعی برای بی‌حس کردن ناحیه درمان قبل از شروع درمان بکار می‌رود. در صورت لزوم، داروی آرام‌بخش به بیمار داده می‌شود.

• داروها

آنتی‌بیوتیک می‌تواند همراه با جراحی و دیگر روش‌های درمان یا به تنهایی استفاده شود. آنتی‌بیوتیک باکتری بیماری پریودنتال را کاهش داده یا بطور موقت از بین می‌برد. آن‌ها از تخریب اتصال دندان به استخوان جلوگیری می‌کنند.

کلرهگزیدین (پریدکس، پریوچیپ، پریوگارد و دیگر برندهای بدون نسخه موجود) یک داروی آنتی‌بوتیک است که برای کنترل جرم دندان و التهاب لثه در دهان یا در پاکت‌های پریودنتال (فضای بین لثه‌ها و دندان‌ها) مصرف می‌شود. داروهایی با عنوان دهان شویه یا با عنوان تراشه حاوی ژلاتین وجود دارند که پس از درمان ریشه، در پاکت لثه قرار داده می‌شوند. این دارو به آرامی در طول 7 روز آزاد می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌های دیگر شامل داکسی‌سایکلین، تتراسایکلین و میانوسایکلین است که برای درمان بیماری لثه مصرف می‌شود.

علاوه بر این، اغلب، استفاده از خمیردندان‌های بدون نسخه که تری‌کلوزان نامیده می‌شوند توصیه می‌شود. این خمیردندان حاوی فلوراید و یک آنتی‌بیوتیک است که جرم دندان و التهاب لثه را کاهش می‌دهد.

• جرم‌گیری تخصصی دندان

در طول چکاپ معمول دندان، دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان، جرم و رسوب دندان را که روی سطح دندان تجمع یافته و سخت شده، از بین می‌برد. (جرم، لایه‌ای است که دندان را می‌پوشاند، که می‌توند باعث پوسیدگی و بیماری لثه شود. تاتار، رسوب سخت و ضخیم زردرنگی است که روی دندان ایجاد می‌شود) هنگامی که جرم و رسوب به سطحی از تجمع می‌رسند، فقط با جرم‌گیری تخصصی می‌توان آن‌ها را از بین برد. جرم‌گیری دندان، جرم و تاتار را از بالا و پایین خط لثه در تمامی نواحی دندان‌ها از بین می‌برد. اگر نشانه‌های بیماری لثه دارید، دندانپزشک ممکن است جرم‌گیری تخصصی دندان را برای بیش از دوبار در سال به شما پیشنهاد دهد.

• اسکیلینگ (جرم‌گیری) و درمان ریشه

این روش که جرم‌گیری عمیق و روش غیرجراحی است و تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. جرم‌ سخت و رسوب (تاتار نیز نامیده می‌شود) از نواحی بالا و پایین خط لثه برداشته می‌شود (اسکیلینگ). همچنین هر لکه سختی که روی نواحی عمیق دندان ایجاد شده، تمیز می‌شود. تمیز کردن نواحی عمیق دندان، باکتری را از بین می‌برد و سطح تمیز لثه‌ها دوباره به دندان‌ها متصل می‌شود.

• روش‌های خاص

گاهی اوقات کنترل جرم و التهاب بافت لثه را می‌توان بدون جراحی انجام داد. آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند ماینوسایکلین HCI (ارستین) یا کلروهگزیدین (پریوچیپ) را می‌توان در دهان در فضای بین لثه و دندان (پاکت پریودنتال) قرار داد.

• جراحی فلپ / جراحی حذف پاکت پریودنتال

در طول این روش درمانی، لثه به سمت بالا کشیده می‌شود و رسوب برداشته می‌شود. در برخی موارد، سطوح نامنظم استخوان آسیب دیده، هموار می‌شود. اینکار، نواحی را که در آن باکتری‌های بیماری‌زا پنهان می‌شوند، محدود می‌کند. سپس لثه‌ها در جای خود قرار داده می شوند و در نتیجه بافت لثه بطور کامل به دندان متصل می‌شود. حذف فضای بین لثه و دندان نیز، نواحی رشد باکتری‌های مضر را کم می‌کند. احتمال بروز مشکلات سلامتی جدی که می‌تواند منجر به بیماری پریودنتال شود، کاهش می‌یابد.

• پیوند استخوان

در روش پیوند استخوان، از بخش‌هایی از استخوان بیمار، استخوان مصنوعی یا استخوان اهدایی استفاده می‌شود. استخوان پیوندی، جایگزین استخوان– و به رشد مجدد استخوان کمک می‌کند – در نواحی که استخوان به دلیل بیماری پریودنتال از بین رفته، می‌شود. این روش، اتصال دندان به استخوان را حفظ می‌کند. درمان دیگری به نام مهندسی بافت، بدن را تحریک می‌کند تا استخوان و بافت را با سرعت ترمیم کند.

• پیوند بافت نرم

این درمان، لثه‌های نازک را تقویت کرده و در نواحی که لثه تحلیل رفته است، جایگزین می‌شود (نواحی که ریشه دندان آشکار شده است). اغلب اوقات بافت پیوندی از سقف دهان گرفته شده و در جای مورد نیاز بخیه زده می‌شود.

• بازسازی بافتی هدایت شونده

این روش هنگامی انجام می‌شود که استخوان حمایت کننده دندان، از بین رفته و باعث تحریک رشد استخوان و بافت لثه می‌شود. این درمان همراه با جراحی فلپ انجام می‌شود و تکه کوچکی از پارچه منفذدار بین استخوان و بافت لثه قرار داده می‌شود. این جسم از رشد بافت لثه در نواحی که باید استخوان قرار داشته باشد، جلوگیری می‌کند، به استخوان و بافت پیوندی این امکان را می‌دهد که برای حمایت بهتر از دندان‌ها، دوباره رشد کنند.

• جراحی استخوان

جراحی استخوان، حفره‌های سطحی استخوان را که به دلیل تحلیل متوسط تا شدید استخوان ایجاد شده، هموار می‌کند. پس از انجام جراحی فلپ، استخوان اطراف دندان دوباره شکل می‌گیرد تا حفره‌ها را کاهش دهد. اینکار تجمع و رشد باکتری‌ها را سخت می‌کند.

در برخی از بیماران، روش‌های غیرجراحی تمیز کردن و جرم‌گیری ریشه، تنها درمانی است که برای بیماری لثه لازم است. هنگامی جراحی انجام می‌شود که بافت اطراف دندان سالم نباشد و نمی‌توان آن را با روش‌های غیرجراحی ترمیم کرد.