رادیوگرافی دندانپزشکی چیست؟

رادیوگرافی دندانپزشکی چیست؟

تصویربرداری دندان با اشعه ایکس معمولا سالانه با مراجعه به دندانپزشک انجام می‌گیرد. تصویربرداری‌ها همچنین می‌توانند با درخواست دندانپزشک به دنبال ایجاد مشکل یا درمان دندانی، تعداد دفعات بیشتری به کار گرفته شوند. فاکتورهایی که بر تصویربرداری دندانپزشکی با اشعه ایکس اثر می‌گذارند شامل: سن، سلامت فعلی دهان و دندان، نشانه‌های بیماری دهانی، سابقه بیماری‌های لثه و یا پوسیدگی دندان می‌شوند. اگر بیمار جدیدی هستید، احتمالاً تحت پرتونگاری دندانی قرار می‌گیرید تا دندانپزشک جدید شما بتواند تصویری شفاف از سلامت دنداننان به دست آورد.

این تصویربرداری به هیچ نوع آمادگی خاصی نیاز ندارد. تنها کاری که باید انجام شود، مسواک زدن قبل از مراجعه به بخش تصویربرداری است. انواع تصویربرداری دندانی با اشعه ایکس به‌طور کلی به دسته تصویربرداری‌های داخل دهانی و تصویربرداری‌های خارج دهانی تقسیم می‌شود. رادیوگرافی‌های داخل دهانی رایج‎ترین نوع تصویربرداری اشعه ایکس هستند که هر کدام جنبه‌های مختلفی از دندان را نشان می‌دهند. تصویربرداری خارج دهانی نیز برای تشخیص مشکلات دندانی فک و جمجمه به کار می‌روند.

انواع رادیوگرافی داخل دهانی

• رادیوگرافی بایت وینگ Bitewing

رادیوگرافی دندان بایت وینگ نشان‌دهنده سمت راست دندان و کرون دندان‌های عقب است. دندانپزشکان از هر طرف صورت یک یا دو گرافی بایت وینگ می‌گیرند. این نوع رادیوگرافی به این دلیل بایت وینگ نامیده شده‌اند که فرد در هنگام گرفتن رادیوگرافی، وسیله بال مانندی را گاز می‌گیرد، که این امر نوار اشعه ایکس را در طول روند رادیوگرافی در جای خود ثابت نگه می‌دارد.

این نوع رادیوگرافی های دندان، به دندانپزشکان جهت تشخیص پوسیدگی بین دندان‌های عقب و تغییر ضخامت استخوان‌ها به علت بیماری‌های لثه کمک و همچنین رادیوگرافی bitewing می‌تواند برای تعیین میزان مناسب تاج کلاهک پوشاننده دندان و یا ترمیم دیگر به عنوان مثال، بریج‌ها کمک کنند. ویژگی منحصربفرد این نوع radiography را می‌توان این مورد دانست که هرگونه سایش و یا فروپاشی در پر کردن دندان را نمایش دهد.

• رادیوگرافی پری اپیکال Periapical

رادیوگرافی بایت وینگ نشان‌دهنده سمت چپ دندان و در لحظه می‌تواند یک یا دو دندان را نشان دهد. رادیوگرافی پری اپیکال بسیار شبیه به رادیوگرافی بایت وینگ است، با این تفاوت که این رادیوگرافی ارتفاع کامل هر دندان از تاج تا ریشه و قسمت پایین پایه‌ای که به فک متصل می‌شود را نشان می‌دهد.

• رادیوگرافی اکلوزال Occlusal

این نوع روش نشان دهنده سطح اکلوزال دندان‌هاست و نسبت به روش‌های معمول دیگر بزرگتر و توانایی نشان دادن رشد و جایگاه دندان‌های کودکان را دارد. هر رادیوگرافی تقریباً تمام طاق فک بالا و یا پایین را نشان می‌دهد.

کاربرد رادیوگرافی داخل دهانی

• تشخیص پوسیدگی
• مشاهده ریشه دندان
• بررسی سلامت قسمت استخوانی اطراف دندان
• مشاهده وضعیت دندان در حال رشد

انواع رادیوگرافی خارج دهانی

رادیوگرافی خارجی دهانی به نحوی تهیه می‌شوند که نوار رادیوگرافی در خارج دهان قرار می‌گیرد و علاوه بر نشان دادن دندان‌ها، اطلاعاتی در رابطه با فک‌ها و جمجمه به دندانپزشک ارائه می‌دهد. هدف اصلی این نوع Radiography فک‌ها و جمجمه هستند. رادیوگرافی خارجی دهانی نسبت به رادیوگرافی داخل دهانی جزئیات کمتری را به دندانپزشک ارائه می‌دهد؛ به همین دلیل عموماً برای تشخیص پوسیدگی و یا نواقص دندان به صورت مجزا استفاده نمی‌شوند.

• رادیوگرافی پانورامیک Panoramic

این رادیوگرافی تمام مناطق دهان را در یک تصویر نشان می‌دهد و شامل تمام دندان‌های فک بالا و پایین می‌شود. این نوع رادیوگرافی دندان غالباً از اشعه X کمتری نسبت به رادیوگرافی داخل دهانی استفاده می‌کند. این روش برای تصویربرداری دندانهای نهفته، تشخیص تومورها و کیست‌ها بسیار پرکاربرد است.

• رادیوگرافی سفالومتری Cephalometry

رادیوگرافی سفالومتری از یک سمت سر به منظور مشاهده رابطه دندان‌ها و فک‌ها و بررسی مشخصات فرد مورد استفاده قرار می‌گیرد. متخصصان ارتودنسی از اطلاعات سفالومتری برای تعیین بهترین نوع درمان ارتودنسی، بسته به موقعیت خاص دندان‌های بیمار استفاده می‌کنند.

• رادیوگرافی مخروطی توموگرافی کامپیوتری Beam CT/CBCT Scanning cone

رادیوگرافی مخروطی توموگرافی تصاویر سه بعدی با کیفیت بالا از سازه های دندانی، بافتهای نرم، عصب‌ها و استخوان‌ها ارائه می‌دهد. پرتوهای این رادیوگرافی بصورت مخروطی شکل هستند. رادیوگرافی مخروطی، نسبت به سی‌تی اسکن پزشکی، از اشعه بسیار کمتری استفاده می‌کند اما نسبت به رادیوگرافی دندان دیگر، میزان خیلی بیشتری از اشعه ایکس را استفاده می‌کند.

• سی تی اسکن استاندارد

سی تی اسکن استاندارد، معمولاً در مطب، رادیولوژی و یا بیمارستان به منظور بررسی اندازه و جایگاه قرارگیری ایمپلنت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد

• رادیوگرافی توموگرافی Tomography

یک لایه و یا برش خاص از دهان را نشان و باقی لایه‌ها را تار می‌کند. رادیوگرافی توموگرافی برای بررسی قسمت‌هایی است که به سختی قابل مشاهده است و یا توسط قسمت‌های دیگر بسته شده است.

• رادیوگرافی سیالوگرافی Sialography

یکی از روش‌های دیگر که از اشعه ایکس استفاده می‌کند سیالوگرافی نام دارد. در این روش از نوعی رنگ جهت تزریق در غدد بزاقی استفاده می‌شود، تا در نوار رادیوگرافی دیده شوند (غدد بزاقی بافت‌های نرمی هستند که توسط اشعه ایکس دیده نمی‌شوند).

دندانپزشک می توان از این روش برای بررسی مشکلات غدد بزاقی مانند: انسداد یا سندرم شوگرن (اختلالاتی همراه با علائمی از جمله خشکی دهان و چشم؛ این اختلال می‌تواند نقش مهمی در پوسیدگی دندان بازی کند) استفاده کند.

• رادیوگرافی دیجیتال Digital radiography

رادیوگرافی‌های دیجیتال یکی از جدیدترین مدل‌های تصویربرداری با اشعه ایکس هستند که در این روش به جای گرفتن نوار در یک اتاق تاریک، نوار استاندارد اشعه ایکس با یک صفحه الکترونیکی صاف و یا سنسور جایگزین می‌شود.

تصاویر دو بعدی بلافاصله و بدون نیاز به صبر کردن وارد کامپیوتر می‌شود تا بتوانیم آنها را بر روی صفحه مشاهده، ذخیره و یا چاپ نمود. تصویر گرفته شده از دندان را می‌توان چند برابر اندازه واقعی بزرگنمایی کرد که به دندانپزشک کمک می‌کند تا کوچکترین تغییراتی که با چشم دیده نمی‌شود را بررسی و در صورت لزوم برای دندانپزشک دیگری فرستاده شود.

رادیوگرافی دیجیتال که در زمان های مختلف گرفته شده‌اند را می‌توان با روشی که تفاوت بین عکس‌ها را برجسته می‌کند مقایسه کرد؛ به همین دلیل کوچکترین تغییرات که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست مشاهده خواهند شد و در صورت استفاده درست از این روش، میزان اشعه نسبت به روش‌های معمول تقریبا نصف خواهد بود.

• ام آر آی MRI

این متد روشی است که در آن تصاویر سه بعدی‌ای از داخل دهان که شاملفک و دندان گرفته می‌شود. این روش بهترین راه بررسی بافتهای نرم است.

با اینکه در معرض قرار گرفتن اشعه‌ها در متدهایی مانند رادیوگرافی دیجیتالی کم است، با این حال هیچ کس نباید بیش از مقداری که لازم است در مقابل اشعه قرار بگیرد و همچنین باید از پیش بند محافظ سربی و حلقه‌های تیروئید، علی‌الخصوص برای زنان باردار، کودکان و زنانی که در سنین آمادگی برای بارداری هستند، استفاده کرد.

کاربرد رادیوگرافی خارج دهانی

• تحت نظر داشتن رشد و پیشرفت
• وضعیت دندانهای تحت فشار
• بررسی رابطه بین دندان‌ها و فک ها
• بررسی استخوان‌های صورت
• تشخیص مشکلات احتمالی بین دندان‌ها و فک و مفصل گیجگاهی و یا دیگر استخوان‌های صورت