اتوکلاو چیست ؟
بازدیدها
بازدیدهای امروز
زمان مطالعه بر حسب دقیقه
اتوکلاو چیست ؟
استریل سازی تجهیزات دندانپزشکی باید اصولی و بر اساس نوع تجهیزات دندانپزشکی انجام شود. استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی به ویژه ابزارهای دندانپزشکی برای سلامت بیماران و پزشکان بسیار مهم است. روش های مختلفی برای استریل کردن تجهیزات وجود دارد که روش استفاده از بخار به دلیل آسیب کمتر به تجهیزات، سهولت در استفاده، قابلیت کنترل، رفع کامل آلودگی، سرعت و … بهترین روش است البته باید توجه داشت که این دستگاه برای استریل کردن برخی تجهیزات و نه همه آنها استفاده می شود زیرا استریل کردن با بخار فشرده ممکن است برای همه مواد، تجهیزات و ابزار مناسب نباشد. اتوکلاوها از نظر دما به دو دسته تقسیم می شوند. گروه اول دارای دمای 132 تا 134 درجه سانتیگراد و گروه دوم دارای دمای 121 تا 123 درجه سانتیگراد هستند. طبق استانداردهای جهانی حداقل زمان استریل در دمای 121 درجه و فشار 1.2 بار پانزده دقیقه خواهد بود. در دمای 134 درجه و فشار 2.1 بار سه دقیقه خواهد بود.
اجزای اتوکلاو
اتوکلاوها با توجه به سازنده و طراح دارای مدل های مختلفی می باشند. در این مقاله به معرفی قطعاتی می پردازیم که معمولا در اتوکلاو وجود دارند.
- درب اتوکلاو
پس از قرار دادن ابزار در محفظه و قبل از روشن کردن اتوکلاو، درب باید بسته شود. این درب نباید تا پایان مراحل استریلیزاسیون و خشک شدن باز شود. البته درب اتوکلاو دارای وسیله ایمنی است که از باز شدن آن در حین کار یا افزایش فشار جلوگیری می کند.
- درب میکروسوئیچ
قفل درب بسیار مهم است و قبل از شروع فرآیند استریل باید از بسته بودن آن اطمینان حاصل کرد که مسئولیت آن بر عهده میکروسوئیچ است. همچنین در فشار بالا برای جلوگیری از باز شدن درب استفاده می شود.
- محفظه – اتاق
مخزن اصلی اتوکلاو جایی است که منابع و مواد در آن قرار می گیرد. حجم این مخزن در اتوکلاوهای دندانپزشکی موجود در بازار بین 15 تا 25 لیتر می باشد. این محفظه باید تمام استیل باشد جنس بدنه آن ورق فولادی و رنگ آن الکترواستاتیک ضد خش باشد.
- مخزن آب اصلی
محل آب مقطر مورد استفاده برای تولید بخار.
- مخزن آب مستعمل
بخار موجود در محفظه پس از فرآیند استریل به آب تبدیل می شود و این مخزن محل ذخیره آب بخار می باشد.
- رادیاتور
برای تبدیل شدن بخار به مایع، از یک میله فنری و مارپیچی به نام رادیاتور عبور می کند.
- دریچه اطمینان
معمولاً در پشت دستگاه نصب می شود و برای کنترل میزان فشار در محفظه استفاده می شود. عملکرد آن این است که اگر فشار داخل محفظه بیشتر از حد تعیین شده باشد باز می شود و به کاهش فشار کمک می کند.
- ژنراتور بخار
در اتوکلاوهایی که بخار خارج از محفظه تولید می شود، مولد بخار وظیفه تولید بخار را بر عهده دارد.
- برد الکترونیکی
کنترل و پردازش روال کار سیستم توسط این قسمت انجام می شود. این برد امکان نمایش خطا را روی صفحه نمایش می دهد.
- فیلتر آب
اگرچه در اتوکلاو از آب مقطر استفاده می شود، اما این فیلتر ناخالصی های موجود در آب را قبل از ورود به محفظه و مولد بخار جذب می کند.
- دماسنج یا سنسور دما
برای کنترل دما، یک سنسور در داخل و اطراف محفظه قرار می گیرد که دما را در هر لحظه از چرخه استریلیزاسیون نشان می دهد. توسط این سنسور مقدار دما به برد الکترونیکی ارسال می شود.
- گیج فشار یا سنسور فشار
یک سنسور در داخل محفظه برای کنترل فشار قرار داده شده است. از طریق این سنسور مقدار فشار به برد الکترونیکی ارسال می شود.
- ترموستات ایمنی
از این ترموستات برای کنترل دما استفاده می شود و اگر دما از مقدار تنظیم شده بیشتر باشد، برق را قطع می کند.
- پمپ خلاء
قبل از شروع فرآیند استریل برای تخلیه هوای داخل محفظه و ایجاد فشار منفی و در انتها برای خشک کردن ابزار مخصوصا ابزار توخالی استفاده می شود.
- فن
برای خنک کردن سیستم داخلی اتوکلاو استفاده می شود.
- فیتینگی
برای پر کردن و تخلیه آب داخل محفظه استفاده می شود.
- صفحه نمایش
برای نمایش خروجی های پردازش برد الکترونیکی مانند فشار، دما، انتخاب نوع سیکل، آلارم و غیره.
- هولدر
نگهدارنده برای نگهداری لوازم و ابزار در داخل مخزن استفاده می شود.
- سینی
لوازم و ابزار در داخل سینی چیده شده و در مخزن قرار می گیرد.
- فیلتر آنتی باکتریال
برای فیلتر کردن هوا از فیلترهای ضد باکتری استفاده می شود.
- شیر برقی
برای باز و بسته کردن ورودی و خروجی هوا استفاده می شود. شیر برقی با توجه به نوع اتوکلاو و سازنده و طراحی آن در مقادیر مختلف در اتوکلاو موجود می باشد.
- چاپگر
ردیابی محصولات استریل را تسهیل می کند و وظیفه نمایش و چاپ گزارش چرخه کاری را بر عهده دارد.
نحوه عملکرد اتوکلاو
ابتدا هوای داخل محفظه با مکش پمپ خلاء تخلیه می شود. زیرا عملکرد اتوکلاو در دمای بیش از 100 درجه می باشد. برای تولید بخار در این دما باید فشار را افزایش داد. اگر فشار کم شود، آب در دمای کمتر و در صورت افزایش فشار در دمای بالاتر می‌جوشد. در این حالت زمانی که فشار روی آب گرم شده بیشتر از فشار هوای بیرون باشد، آب در دمای بالاتر از 100 درجه تبخیر می شود. در نتیجه بخار آن دمایی بیش از 100 درجه دارد.
سپس بخار تولید شده وارد مخزن می شود. بخار در فشار و دمای مشخص و در مدت زمان مشخص میکروارگانیسم های موجود در ابزار و تجهیزاتی را که باید استریل شوند از بین می برد.
فرآیند استریل
فرآیند استریل در سه زمان Preheating Time یا زمان اولیه، Sterilization Time یا زمان استریلیزاسیون و Drying Time یا زمان خشک کردن روی می دهد. این فرایند در 9 مرحله زیر انجام می شود:
- آبگیری
- پیش خلاء
- افزایش دما
- استریل
- تخلیه
- پس خلاء
- خشک شدن
- یکسان سازی
- پایان کار
اتوکلاوهای دندانی از نظر اندازه، کنترل عملکرد و نوع ابزار قابل استریل انواع مختلفی دارند. این دستگاه از نظر حجم و ظرفیت مخزن به لیتر و دسی متر مکعب تقسیم می شود که هر کدام ویژگی های خود را دارند. اتوکلاو از نظر نحوه کنترل عملکرد کاملا اتوماتیک، نیمه اتوماتیک و دستی می باشد. اتوکلاوها به سه دسته N، S و B طبقه بندی می شوند.
- کلاس N
این نوع اتوکلاو برای استریل کردن تجهیزات جامد مناسب است و برای استریل کردن وسایل روکش دار، کیسه ها و ابزار تخت استفاده می شود. اتوکلاو کلاس N بخشی از نیروی جاذبه را از بین می برد و بخار را از هوا به بیرون هدایت می کند.
- کلاس S
اتوکلاو کلاس S برای استریل کردن اقلام با پوشش غیر جامد که دارای بار متخلخل هستند مانند مواد نساجی، گازهای تک لایه و اقلام سوراخ شده مناسب است. فرآیند استریلیزاسیون در اتوکلاو به سه روش انجام می شود که باعث از بین رفتن هوای داخل کاور می شود.
- اتوکلاو کلاس B
برای استریل کردن تمام ابزارهای روکش دار و بدون روکش مناسب است. هوای داخل کاور با استفاده از پمپ و خلاء داخل کاور و محفظه از اتوکلاو خارج می شود. که فشار منفی ایجاد شده در آن باعث ورود بخار می شود این نوع اتوکلاو دارای پمپ خلاء می باشد.
- اتوکلاوهای سریع
از این اتوکلاوها برای عملیات استریلیزاسیون در اتاق های عمل، کلینیک ها و مراکز دندانپزشکی استفاده می شود. سرعت عملکرد دستگاه با کاهش زمان خشک شدن افزایش می یابد.
آبگیری اتوکلاو
پس از بازکردن درب اتوکلاو دندانپزشکی، سینی را بردارید و داخل آن آب بریزید. مقدار آب باید به اندازه ای باشد که دستگاه تا لبه صفحه MAX پر شود. سپس سینی را در دستگاه قرار دهید، وسایلی را که نیاز به استریل کردن دارند در آن قرار دهید و درب دستگاه را ببندید. در صورتی که آب داخل دستگاه کافی نباشد، ارور مربوط به کم بودن آب را در صفحه اتوکلاو مشاهده می کنید و LED مربوطه روشن نمی شود. بنابراین باید میزان آب مورد نیاز دستگاه را تامین کنید. در این حالت LED مربوطه روشن می شود. در نمایشگر دستگاه می توانید دمای داخل آن و مدت زمان نگهداری وسایل داخل آن را مشاهده کنید. همچنین می توانید این تنظیمات را با توجه به نیاز دستگاه هایی که داخل دستگاه قرار می دهید تغییر داده و تنظیم کنید. اما توجه داشته باشید که مناسب ترین زمان برای استریلیزاسیون حدود 30 دقیقه است.
پس از زمانی که برای دستگاه تعیین کردید، کار استریل به پایان می رسد و دستگاه با یک بوق به شما اطلاع می دهد. توجه داشته باشید که نباید درب دستگاه را مستقیما باز کنید. بلکه ابتدا باید دریچه بخار بالای دستگاه را باز کرده و منتظر بمانید تا بخار داخل دستگاه کاملا آزاد شود.
همچنین درجه فشار نمایش داده شده روی آن باید به صفر برسد. بعد از اینکه این دو اتفاق افتاد، می توانید درب دستگاه را باز کنید و لوازم جانبی خود را بردارید.
